Jest to, obok orzecha włoskiego, najbardziej obiecujący gatunek orzechów do uprawy w naszych północnych warunków wzrostu, spośród wszystkich gatunków orzechów, których właściwości dane mi było obserwować. Gatunek z rodziny Juglancadeae pochodzący z dalekiego wschodu. Owoce drobne w porównaniu do orzecha włoskiego, ale przez wzgląd na znacząco wyższą odporność na warunki rejonów o chłodnym, wilgotnym klimacie ceniony zwłaszcza w Kanadzie i północych rejonach USA gdzie cieszą się większym powodzeniem niż na rodzimych wyspach Japonii.
Dostępność - materiał typu siewki w dużych ilościach i znakomitej cenie do jakości.
Od jesieni 2023 dostępne są niewielkie ilości roślin szczepionych - duże silne rośliny tylko do odbioru osobistego.
Orzech sercowaty jest odmianą botaniczną wyodrembnioną wewnątrz gatunku orzech japoński - Juglans siebodiana 'cordiformis'. Pochodzi z japońskiej wyspy Hondo aczkolwiek dużo większą popularnością cieszy się w północnych częściach USA i Kanadzie anieżeli w rodzimej Japonii. Coraz większą popularnością cieszy się w krajach o wilgotnym i hłodnym klimacie w europie centralnej i północnej. Marginalnie wykożystywany jest również w Korei i Chinach. Zabawne jest iż nawet w rodzimej japoni wykorzystywane są odmiany kanadyjskie gdyż miejscowa ludność nie widziała sensu ich doskonalenia. Podobnym absurdem było iż pierwsze odmiany orzecha włoskiego o polskim pochodzeniu powstały w USA i kanadzie.
Moja osobista przygoda zaczynała się bardzo powoli i z dużą niechęcia początkową, wobec drobnych owoców długo nie widziałem potrzeby zajmowania się tym gatunkiem. Dopiero ogromne trudności z brakiem odporności orzecha włoskiego w latach z długotrwałymi opadami i widmo rozprzestrzeniania się groźnego gospodarczo szkodnika - nasionnicy orzechowej Rhagoletis completa przełamały mój opór i pochyliłem się nad tym gatunkiem i moja niechęć przerodziłą się w zachwyt nad gatunkami z sekcji Cardocaryon czyli orzechy szare. Są to zdecydowanie fascynujące rośliny zarówno pod względem estetyki, zmienności wewnątrz populacyjnej, właściwości ekologicznych, aromatu listowia, zdolności do tworzenia najróżniejszych mieszańców......
Zaznaczyć muszę iż mam trudności w odrużnianiu osobników Juglans siebodiana od Juglans mangurica, poza formami sercowatymi, które występują wyłącznie w obrębie gatunku Juglans siebodiana zwanego również orzechem japońskim (japanese walnut). Są to gatunki bardzo blisko spokrewnione o ogromnej zmienności form owocu. Wydaje się iż orzech japoński może być w przyszłości traktowany jako podgatunek albo ekotyp orzecha mangurskiego, gdyż istotnych różnic między nimi nie ma.
Bardziej pierwotna forma orzecha japońskiego jest zmienna w kształcie i trudnołupliwa:
Obecność komór powietrznych na przekroju poprzecznym utrudnia znacząco wydobywanie ziarna:
Smak ich często jest znakomity ale cieszyć się nim możemy tylko wykazując się większą cierpliwością. Gruba skorupa nie stanowi problemu dla dzikich stworzeń, z którymi dzielimy życie na matce ziemii i dla nich możemy sadzić bez obaw nawet natwardsze formy orzechów, do czego zachęcam.
Poniżej - zdjęcia przykładowych owoców z formy sercowatej, najcenniejszej z punktu widzenia użytkowego, gospodarczego.
Wartościowa cecha jakości orzechów jest w pewnej części (20-70% zależnie od odmiany i sąsiadujących zapylaczy - dane z literatury) dziedziczona z siewu i siewki tego gatunku są często wykożystywane do zakładania sadów. Moje własne doświadczenia polowe dowodzą ogromnej zmienności i niskiej użyteczności siewek ale wyniki te uzyskałem dopiero w 2023r.
Sady z siewek orzecha sercowatego: należy sadzić przynajmniej podwójną bądź 4x docelową ilość roślin i usunąć te, które będą miały niekożystne cechy związane z pierwotną niełupliwą formą. Uzyskamy wtedy jako taką jakość surowca ale rozmieszczenie drzew w sadzie będzie bardziej przypadkowe, przez wzgląd na nieregularne występowanie drzew wartościowych, tak samo jak wśród sadów z siewek w przypadku orzecha włoskiego.
Można je również posadzić od razu w więźbie docelowej i potem przeszczepić je do najbardziej udanego typu, który uda nam się wychodować. Metodykę przeszczepiania drzew podałem pańswu na swoim kanale.
Sady wygodne w eksploatacji:
Jak zwykle jednak musimy sięgać po materiał odmianowy, wegetatywny o ile chcemy uzyskać przewidywalną i wyrównaną jakość surowca co jest szczególnie ważne w sadach.
Jak gęsto sadzić?
Jest to długowieczne drzewo dorastające do rozmiaru średniej wielkości orzecha włoskiego. Źródła kanadyjskie zalecają wysadzanie 9/ 9m więc nieco gęściej od terminalnych form orzecha włoskiego co jest prawdopodobnie związane z większą cienioznośnością (większa cieńioznośność oznacza również lepszą zdolność do wykożystania światła co tłumaczy ich większą realną plenność w warunkach klimatu umiarkowanego) orzechów japońskich. Po kilkudziesięcioleciach życia orzech japoński potrafii osiągać 20-30m szerokości korony o ile wzrasta w warunkach wzrostu swobodnego i optymalnych warunkach glebowych. W trudniejszych warunkach wzrostu wszystkie gatunki karleją.
Pokrojem najczęściej przypomina orzechy z odmian Hansen i Resowia, czyli drzewa zdecydowanie szersze niż wyższe jak to opisują amerykanie i kanadyjczycy drzewo w kształcie parasola. Orzech sercowaty jest gatunkiem o terminalnym typie owocowania, co skutkuje niską plennością w młodym wieku a jego realna produktywność jest skutkiem niskich strat od chorób a nie dużego potencjału rozrodczego. W miarę postępu prac selekcyjnych znajduję coraz więcej osobników o mieszanym typie owocowania co kłuci się z informacjami z publikacji o czysto terminalnym typie owocowania tego gatunku:
W fazę dobrego obradzania orzechy japońskie wchodzą po około 15 latach rozrastania koron przy grubości pnia 10-15cm.
Wadą praktycznie wszystkich odmian orzecha sercowatego jest szybki początek wegetacji. Znajduję jednak osobniki mieszańcowe z późnym początkiem wegetacji więc ta bardzo cenna cecha będzie możliwa do przekazania na drodze hodowlanej. Poniżej pokazuję formę o szybkim i późnym początku wegetacji, rużnicwe w początku wegetacji są więc ogromne:
Do promowania tego gatunku zachęca mnie właśnie bardzo niska podatność na horoby, która żuca się w oczy zwłaszcza w lata z długotrwałymi okresami wysokiej wilgotności, czego przykłady pokazuję na swoim kanale na Youtube. Nawet w lata z bardzo dużą presją od antraknozy straty są na plonie są minimalne. Włoski na pędach, pąkach, kwatostanach rzeńskich i samych owocach drażnią owady czyniąc je mniej podatnymi na zjadanie wobec czego ilość oprysków potrzebnych do ochrony przed owadami również jest mniejsza. Każdy kij ma dwa końce i tak orzech sercowaty doskonale radzi sobie z długotrwałymi opadami ale źle znosi długotrwałe susze (wady płytkiego systemu korzeniowego i bardzo dużych liści - w życiu nie ma nic za darmo i za każdą zaletę płacimy wadami)
Surowcem są płąskie orzeszki.
Orzeszki te są twardoskorupowe ale jednocześnie bardzo łatwe do wyłuskiwania, dzięki swej budowie skorupy, należy jednak udeżać w bok, bądź czubek orzeszka. Udeżanie w płasdką część jest nieefektywne i prowadzi jedynie do zmiażdżenia całości owocu:
Przy bocznym tłuczeniu skorupa łatwo pęka a naszym oczom ukaże się piękne i odżywcze ziarno o kolorze od jasnego do brązowego, zależnie od typu. Po dłuższym przechowywaniu ziarno wszystkich typów brązowieje.
Ziarno to szczególnie przypada do gustu dzieciom. Nuty smakowe są odmienne od orzecha włoskiego mając pewne elementy typowe dla smaku ziarna orzecha czarnego czy szarego, jednak z nikłym zapachem. Zabawna w przypadku tego gatunku jest najczęstrza reakcja odwiedzających, których częstuję orzechami tego gatunku a dokładnie niechęć do wyglądu i rozmiaru samych nasion i co do zasady silne zauroczenie walorami smakowymi. Pojedyncze osoby nażekają na "plaski smak", który wynika z braku goryczki typowej dla orzecha włoskiego.
Gatunek ten wyrużnia listowie:
- wysoce dekoracyjne poprzez swój egzotyczny wygląd i wydzielany aromat olejków eterycznych. Przez niektórych wyżej ceniony jako roślina ozdobna od Ajlanta gruczołowatego (osobiście zawsze preferuję roślinę dającą pożytki od roślin tylko ozdobnych). Typowym jest iż listowie z tego gatunku tworzy bardzo gęstą, mocno ocieniającą glebę koronę, co świadczy o wyższej cienioznośności anieżeli orzech włoski, aczkolwiek dla prawidłowego plonowania wymaga światła pełnego oraz żyznych gleb.
Dekoracyjne są również kwiatostany żeńskie, zawiązki na orzechy:
Młode świerzo wybijające pędy również wyglądają magicznie dzięki szerokiej palecie barw włosków i samych liści.
Dużą odporność na horoby gatunek ten zawdzięcza ewolucji w wilgotnych rejonach wysp japońskich. Duża odporność nie znaczy iż wszystkie osobniki są zdrowe - zmienność odporności na choroby i mróz dotyczy wszyskich gatunków. Na terenie południa polski znajduję pojedyncze osobniki z śladami silnych uszkodzeń mrozowych, aczkolwiek znacząco żadziej anieżeli wśród nasadzeń orzecha włoskiego. Jak do tej pory nie stwierdziłem żadnego osobnika orzecha japońskiego o pękniętym od mrozu pniu co świadczy o jego znaczniejszej odporności anieżeli orzech włoski. W warunkach klimatycznych południa kanady pnie tego gatunku również pękają od mrozów.
Na kontynencie amerykańskim stosowany od około 200 lat i jest tym bardziej ceniony im bardziej przemieszczamy się na północ. Warte uwagi jest iż gatunek ten bardzo łatwo krzyżuje się z innymi gatunkami orzechów dając niekiedy bardzo ciekawe formy mieszańcowe, jest to również wykożystywane w hodowli odmianowej. Najcenniejsze formy znane są w zmieszaniu z orzechem szarym (są to tak zwane buartnuts)
i mandżurskim. Niektórzy autorzy cenią również mieszańce orzecha czarnego i japońskiego ale ja obserwóję większą wrażliwość na choromy pomiędzy mieszańcami orzecha czarnego z sercowatym ale hodowcy wytworzyli ciekawe formy pochodne spośród nich:
Mieszańce z orzechem włoskim są co do zasady wrażliwe na horoby - powody tej wrażliwości tłumaczę w materiale filmowym. Formy mieszańcowe co do zasady rosną bardzo silnie, co zmniejsza ich użyteczność jako roślin owocowych i dają niebywale gruboskorupowe orzechy z niewielkim udziałem bardzo smakowitego ziarna:
Udało mi się również wyselekcjonwać ciekawą formę mieszańcową z orzechem włoskim o ciekawie wyglądających orzechach i innych ciekawych z hodowlanego punktu widzenia właściwościach:
Ciekawie wyglądające orzechy mają niektóre formy odmianowe z importowanych zasobów genowych:
Poniżej prezentuję owoce znalezionej formy mieszańcowej z orzechem mangurskim (choć może być to również Juglans cathayensis Dode):
Formy mieszańcowe z orzechem włoskim co do zasady są niskoplenne i chorowite na skutek silnego dziedziczenia podatności na bakteryjne zgożele, większej wrażliwości pąków orzecha włoskiego na przemrożenia, większej zmienności jakości owoców i częstą sterylności pyłku takowych form.
Komu warto polecać orzechy japońskie zwłaszcza w odmianie sercowatej?
- do nasadzeń amatorskich, gdyż prawie nie wymaga ochrony (poza insektycydami), do czasu do puki nie mamy buternut curkulio. Dosyć dobrze znosi gorsze klasy gleby (choć wzrasta wtedy udział orzeszków pustych), więc będzie znakomitym uzupełnieniem dla rejonów gdzie orzech włoski zawodzi bądź radzi sobie słabo.
- kolekcjonerom ciekawostek botanicznych
- sadownikom z północnych rejonów uprawy, w warunkach klimatycznych rejonu Ontario sadownicy deklarują plony minimum 1 tonę/Ha/rok do 3,5tony (sady dojżałe w lata urodzaju) - suchych orzechów w skorupie i około 300kg ziarna na Hektar - nie jest to może zachwycający poziom plonów, ale jest to plon obarczony niskimi nakładami na ochronę - zostaje nawożenie ewentualnie nawadnianie.
U nas jest to nieznany typ surowca i z tego powodu na moment obecny trudniejszy do sprzedaży od ziarna czy orzechów orzecha włoskiego aczkolwiek większość odwiedzających, których częstuję tymi orzeszkami jest bardzo zadowolona z nietypowych walorów smakowych oraz wyglądu samych skorup, które bywają również wykożystywane w zdobnictwie. Cukiernie w których byłem częstować i pokazywać również były zainteresowane tylko cena ziarna ich zniechęca. Potencjał wykożystania ziarna do wykonywania ozdób w cukiernictwie jest ogromny.
Z racji na swój potencjał biologiczny w trudnych rejonach uprawy zasługuje na dużo szersze zainteresowanie i zbadanie realnych wyników w naszych warunkach glebowych i klimatycznych - jestem jednak pełen optymizmu w tej kwestii (jest to jeden z niewielu kierunków rozwoju co do których widzę duży potencjał rozwojowy). W swych obserwacjach terenowych potwierdzam przeciętnie wyższy plon na dojrzałych drzewach orzecha sercowatego anieżeli na przeciętnej siewce orzecha włoskiego co podkreśla wielu sadowników z północnych rejonów USA i południowej Kanady. Jak już coś zawiążą to przynajmniej nie gniją podczas długotrwałych opadów i listowie zachowuje sprawność asymilacyjną - są to bardzo silne atuty, których brakuje tak cenionemu przezemnie orzechowi włoskiemu. Istotne jest iż sporo form dojrzewa równocześnie z odmianami J. regia 'Mars' czy 'Resovia' czyli będą w stanie dojżewać na terenie całego kraju.
- sadownikom do uprawy ekologicznej, gdyż praktycznie nie wymagaa ochrony od antraknozy, podatność na zgożele bakteryjne jest zmienna w obrębie gatunku ale obserwuję dużo niższą podatność anieżeli u większości odmian orzecha włoskiego. U nas jest to nieznany typ surowca i jak zwykle należy stopniowo zwiększać nasadzenia o ile walory jakościowe jego ziarna przyjmą się u konsumentów.
- smakoszom - ziarno z orzechów tego gatunku cechuje niezwykła delikatność smaku przy bardzo wysokim poziomie oleju. Niewielka część osób testujących toziarno nażeka na "płaski smak" który jest skutkiem braku garbników.
Osobiśćie wysoce je cenię, smakowo wyżej od większości odmian orzecha włoskiego, ale jest to bardzo tłusty, wysokooleisty typ orzecha i jeśli ktoś woli bardziej "suche" typy orzechów to lepiej sięgnąć po niektóre odmiany orzecha włoskiego na przykład "Koszycki" czy Jędrek. Pamiętać jednak należy iż orzechy sercowate są stosunkowo drobne co do zasady, choć znajduję osobniki o dosyć dorodnych orzeszkach ale nawet te są sporo mniejsze od tak cenionych w naszym kraju odmian wielkoowocowych:
Na świecie znane są odmiany o owocach w imponującym rozmiarze:
Fenomenalnom cechom orzecha sercowatego jest jego duża trwałość ziarna (największa w obrębie całej rodziny orzechowatych)- najwyższe walory smakowe ma uzyskiwać po rocznym przechowywaniu i pod tym względem jest to wyjątek wśród nasion wysoko oleistych. Ma wtedy nabierać smaku typowego dla orzechów brazylijskich. Cecha ta jest tym bardziej cenna dla nasadzeń przydomowych.
Obecnie oferujemy Państwu siewki orzecha sercowatego, z form z mojej selekcji. Materiał szczepiony również jest w przygotowaniu ale jest to nowy gatunek z którym pracuję i wszystkiego muszę się nauczyć od podstaw. Zainteresowanych materiałem szczepionym zachęcam do śledzenia zmian w zakładce nowości.
kategoria:
inne
titleseo:
orzech sercowaty,orzech japoński, heartnut, japanese walnut, sadzonki orzecha, juglans siebodiana, juglans cordiformis,
« dereń jadalny
-
Albicja różowa »
