Na jaki typ sadzonki się zdecydować - co dla kogo?
Siewki czyli rośliny wychodowane z nasion.
Ich podstawową zaletą jest ich niska cena jednostkowa i na tym chyba kończą się zalety. Sami uprawialiśmy około 250 sztuk drzew orzecha włoskiego z siewu więc mieliśmy okazję przekonać się o tym dobitnie. Dodatkowo zaznaczyć należy iż znam sadowników, którzy mają po 5 Ha sadów orzechowych z siewu i zdarza się iż nie ma tam ani jednego drzewa o miękko skorupowych czy łatwych do wyłuskiwania orzechów. Zwykle zdarzają się drzewa od dobrych (wartych pozostawienia i popierania) po takie o niskiej jakości (o twardych, trudnych do wyłuskiwania orzechach) .
Wśród nasadzeń przydomowych królują tak zwane "kamieniaki", choć zdarzają się również całe skupiska drzew o dobrej jakości owocach aczkolwiek są one żadkością. Jako dobra jakość rozumiem drzewa o orzechach dających minimum 40% wagowego udziału ziarna łatwo wypadającego z pokruszonych orzechów. Takie przypadki dowodzą iż najważniejsza jest wyjściowa jakość genetyczna materiału użytego do siewu. Jak do tej pory lustowałem owoce z kilku tysięcy siewek i trudno w tym znaleźć coś godnego uwagi.
Niejednokrotnie słyszę wypowiedzi typu "Panie mi potrzeba tylko 0,5 -1 Kg na placki" i dla tego typu potrzeb siewka jest jak najbardziej wystarczająca!
Najważniejszym problemem siewek jest ich różnorodność wynikająca z rozszczepienia cech w procesie powstawania gamet (podczas mejozy - proces crossing over) i wynikająca z krzyżowego zapylenia + ogólnie niska jakość genetyczna uprawianych u nas form orzecha włoskiego. Wciąż częsta jest praktyka przesadzania dziko rosnących siewek rozsianych przez ptactwo. Zasadą jest iż tego typu siewki wyrastają z nasion, których ptactwo nie było w stanie rozdziobać. Są to bardzo szkodliwe praktyki i należy z nimi skończyć.
W praktyce mamy często do czynienia z:
- dużym udziałem drzew o orzechach grubo skorupowych
- dużym udziałem drzew niskoplennych o czysto terminalnym typie owocowania
- późne wchodzenie w owocowanie, co jest związane z dominującym u nas wierzchołkowym typem owocowania orzechów
- odporność drzew na choroby jest bardzo zróżnicowana i zwykle niska do średniej
- w sadzie, cięcia przerzedzające musimy wykonywać robiąc miejsce dla rozwoju drzew o najlepszych cechach co powoduje przypadkowe rozmieszczenie drzew w starszym sadzie, albo "męczenie się" z drzewami o plonie niskiej jakości.
- proces dojrzewania jest bardzo rozciągnięty w czasie. Dla przykładu pierwsze drzewa w naszym sadzie z siewek zaczynają dojrzewać końcem sierpnia a ostatnie około połowy października. Powoduje to rozciągnięcie w czasie procesu zbioru i uniemożliwia mechanizację czy jakąkolwiek intensyfikację zbioru, obniżając tym samym finansową efektywność pracy. Pracy, która z roku na rok więcej kosztuje.
Komu siewkę można polecić:
- hodowcom - rozmnażanie generatywne, z nasion jest to jedyna metoda uzyskania nowej jakości w ujęciu genetycznym.
- sadownikom celującym w produkcji orzecha włoskiego na nalewki i do przerobu chemicznego gdyż w tej grupie produktu jakość techniczna nie ma znaczenia, pozostają jedynie problemy z uzyskiwanym poziomem plonu i odpornością na czynniki horobotwórcze
Co można zrobić aby poprawić genetyczną jakość produkowanych siewek?
- Należy wybierać do siewu nasiona z drzew o najlepszej kombinacji cech - nie daje to wyrównania cech ale pozwala zwiększyć szansę na pojawienie się wartościowych osobników
- powinno się wysiewać orzechy z odmian o dobrej, sprawdzonej polowo dziedziczności cech a do takich należą:
Hansen
Lake
Broadview
Jędrek
Mckinster i zapewne inne.
Orzechy szczepione, odmianowe:
Cechują bardzo dużym wyrównaniem cech.
Sadząc materiał odmianowy mamy wpływ na:
- fenologię odmiany czyli terminami rozpoczynania i kończenia wegetacji, termin dojrzewania owoców i dobierając umiejętnie odmianę do warunków makro i mikroklimatycznych - można zoptymalizować wykorzystanie warunków jakie dają warunki glebowe i mikroklimatyczne
- dynamikę przyrostu odmiany
- formę korony, która jest również cechą w dużej części warunkowaną genetycznie a więc odmianową, wiele odmian z selekcji krajowej ma słabą domiancję wierzchołkową i co z tym związane skłonność do krzaczastego wzrostu
- typ owocowania co skutkuje wpływem na poziom i przewidywalność uzyskiwanych plonów
- możliwość standaryzacji plonu - jakość techniczną owoców, która jest warunkowana genetycznie czyli jest typowa dla każdej odmiany. Uzyskujemy dużą ilość owoców o wyrównanych cechach co jest cechą konieczną aby wynegocjować lepsze warunki cenowe u odbiorcy hurtowego. Importowane orzechy pochodzenia francuskiego czy kalifornijskiego kosztują w obrocie detalicznym między 25-30 zł/kg. Nawet przy cenie jednostkowej 10zł/kg w skorupie, sadownik będzie w stanie prowadzić zyskowną produkcję nawet wykorzystując ekstensywne odmiany. Wystarczy zamienić materiał wegetatywny na nowoczesny materiał odmianowy.
- istnieje możliwość dobrania zapylaczy co znacząco podnosi realny plon
- stopień wrażliwości odmiany na czynniki chorobotwórcze - inne odmiany nadają się na plantacje ekologiczne a inne do uprawy konwencjonalnej z chemiczną ochroną roślin
- uproszczenie cięć rozluźniających do cięć schematycznych czyli wycinamy co drugi rząd albo co drugie drzewo w rzędzie co w połączeniu z czasowym wyrównaniem procesu dojrzewania daje możliwość intensyfikacji prac łącznie z mechanizacją zbioru.
Obserwowana zmienność wewnątrz odmiany jest skutkiem:
- użycia generatywnej podkładki, która nieco modyfikuje fenologię i dynamikę przyrostu poszczególnych drzewek
- różnic mikrosiedliskowych i interakcji genotyp X miejsce wysadzenia (plastyczność odmiany). Odmiany mają różną plastyczność, czyli różną zdolność przystosowawczą. Mamy do czynienia z mozaiką glebową. Na naszych powierzchniach porównawczych i produkcyjnych mamy do czynienia z mozaiką gleb pyłowych lesso podobnych i ciężkimi glinami polodowcowymi o zaburzonych stosunkach powietrznych. W skali całego kraju mamy do czynienia z bardzo dużym zróżnicowaniem warunków glebowych i odmiany należy dobierać właściwościami do miejsca wysadzania. W tym samym sadzie w zależności od miejsca wysadzenia te same odmiany rosną szybko lub karleją. Swoim odbiorcom pomagamy dobrać odmianę do warunków glebowych, topografii i planowanego kierunku produkcji.
Wady roślin szczepionych (każdy kij ma 2 końce - jak to zwykł mawiać do mnie pewien doświadczony życiem pomolog: "Panie Adamie nie ma idealnych ludzi i nie ma idealnych odmian"):
- rośliny szczepione są tyle warte ile wart jest materiał użyty do szczepienia (uszlachetniania) a dostępne u nas odmiany - moim zdaniem - w stopniu słabym wykorzystują biologiczne możliwości gatunku i potencjał produkcyjny siedliska - zwłaszcza w młodym wieku (typy owocujące wierzchołkowo godne są polecenia na grunty 3ciej klasy), zwłaszcza jeżeli posadzimy nasze wymarzone drzewka na glebie wysokiej klasy uzyskamy w pierwszych latach szybki przyrost masy drzewnej a plon samych orzechów wzrasta powoli. Lepiej przedstawia się sytuacja wśród odmian o mieszanym typie owocowania Broadview, Lake, Resovia, Godyń, Perłowy, Klon alfa. Wciąż nie mamy odmian typowo lateralnych, które dobrze znosiłyby nasze warunki klimatyczne (dużą wilgotność powietrza i okresowo silne mrozy zimowe). Odmiany owocujące lateralnie szybko zwiększają plonowanie podczas intensywnego wzrostu co optymalizuje wykorzystanie dobrych warunków siedliskowych (gleby w 1szej i drugiej klasie).
- orzechy włoskie z odmian dostępnych obecnie wchodzą w fazę intensywnego plonowania przy grubości pnia około 10 cm.
- odmiany z pierwszego doboru (prace w latach 1950-1991) selekcjonowane były dla innej sytuacji globalnej na rynku orzecha, gdzie silnie odczuwano niedobory surowca i wobec tego ciemniejsze ziarno nie było problemem. W dzisiejszych czasach globalny poziom produkcji podniesiony został znacząco i coraz istotniejszy staje się czynnik konkurencji na poziomie jakościowym, chociaż wiele nowych odmian w tym francuskich selekcjonowane są bardziej na zdolność do wydajnego, regularnego plonowania niż na jakość rozumianą przeze mnie jako duży udział ziarna, czy dużą jego jasność.
- problemy z niezgodnością - zdarzają się bardzo rzadko jeżeli podkładką jest orzech włoski. Obserwowałem je niejednokrotnie na roślinach szczepionych na orzechu czarnym, dlatego zaniechałem tego typu produkcji.
- problem z odrostami z podkładki (miejsce szczepienia działa wybiórczo przepuszczalnie trochę jak sito i w podkładce mamy wyższe ciśnienie soków co skutkuje wybijaniem pędów z pączków śpiących, które muszą być regularnie, w młodym wieku raz w miesiącu kontrolowane - usuwane. Problem ten dotyczy wszystkich roślin szczepionych niezależnie od gatunku.
-rośliny szczepione są delikatniejsze od siewek przynajmniej przez pierwsze 2-3 lat po wysadzeniu, (co ma związek z różnicą w budowie kory między podkładką a częścią odmianową) aczkolwiek zależy to silnie od wybranej odmiany (odmiany importowane z cieplejszych rejonów albo z rejonów o dłuższej fenologii mają niejednokrotnie problemy z drewnieniem pędów czego przykłady pokazuję w materiale), rozmiarów wysadzanej rośliny i technologii w jakiej była roślina wyprodukowana (rośliny z produkcji gruntowej mają odporność mrozową wyższą o około 5C jak wynika z badań francuskich). Rośliny z produkcji gruntowej, wygrzane słońcem, smagane wiatrem, tworzą mniejsze rośliny ale tworzą silniejsze struktury wewnętrzne (grubsze ściany naczyń przewodzących) i zewnętrzne (grubsza kora i kutikula) oraz znacząco większy system korzeniowy, co skutkuje lepszą zdolnością adaptacji po posadzeniu i większą ich odpornością na czynniki klimatycne.
- wyższa cena jednostkowa materiału sadzeniowego co wynika z wyższych kosztów produkcji, aczkolwiek korzyści wynikające z wyrównania wysadzanego materiału z nawiązką odwdzięczają się w procesie eksploatacji sadu poprzez redukcję kosztów stałych, uproszczenie przestrzennej struktury sadu, najczęściej wyższa zdolność plonotwórcza i wyższa wartość łatwiejszych do wyłuskiwania, jednorodnych jakościowo orzechów. Zauważyć również należy iż nawet obecnie, dzięki podejmowaniu produkcji szkółkarskiej przez rosnącą liczbę producentów, ilość dostępnego materiału wzrasta co pociąga za sobą możliwość wyboru między materiałym droższym i tańszym, stając się towarem łatwo dostępnym, co jest wysoce pożądane dla rozwoju produkcji sadowniczej orzechów w naszym kraju.
Jeżeli pomimo ogromnej przewagi roślin rozmnażanych wegetatywnie, odmianowych ktoś chce nadal sadzić siewki to - Powodzenia! My już z tego wyrośliśmy!
« Nowości
-
