Termin rozpoczynania wegetacji jest to jedna z najważniejszych cech odmiany, decydujący o przydatności odmiany do danego miejsca wzrostu drzewka czy sadu jako całości i przekłada się w sposób bezpośredni na produktywność zakładanych nasadzeń. Sezon wegetacyjny mamy stosunkowo krótki i w związku z tym musimy balansować między bezpieczeństwem produkcji (późna wegetacja) a klimatycznym i glebowym potencjałem środowiska w którym funkcjonujemy i żyjemy (długość sezonu wegetacyjnego, sumy nasłonecznienia, warunki termiczne i glebowe).
Termin wiosennego pędzenia, czyli wybijania nowych przyrostów z pączków jest u orzecha włoskiego warunkowany genetycznie i modyfikowany środowiskowo. To znaczy są odmiany, które rozpoczynają wegetację wcześniej lub później, lecz dokładny termin regulowany jest przebiegiem zmian nasłonecznienia i temperatury w okresie zimowym i wiosennym w miejscu wzrostu.
Drzewka z tej samej odmiany wysadzone w miejscu ocienionym wybiją później niż na przykład drzewka wysadzone przy mocno nagrzewanej ścianie podobny proces zachodzi przy wysadzaniu roślin na różnych ekspozycjach stoków. Stoki północne powodują opóźnienie początka wegetacji na skutek słabszego nagrzewania powierzchni gruntu i przyległych mas powietrza. Optymalne warunki do zakładania sadów orzechowych panują na stokach południowych, południowo zachodnich i zachodnich.
Nasz kraj jest zróżnicowany pod względem termicznym i dlatego ta sama odmiana wysadzona w okolicach Łańcuta zacznie wegetację około tydzień puźniej anieżeli w okolicach Katowic i około tydzień wcześniej niż na północnowschodniej części Polski. Samo nawet pomalowanie pieńka białą farbą zmniejsza nagrzewanie pnia i opóźnia rozpoczynanie wegetacji co jest szeroko wykorzystywane jako jedna z metod zimowego zabezpieczania młodych drzewek. Aby ocenić prawidłowo fenologię danej odmiany = genotypu należy mieć wysadzone klonalne formy na powierzchni porównawczej o jednorodnych warunkach glebowych i solarnych.
Dlaczego termin rozpoczynania wegetacji jest taki ważny?
Pąki zamknięte są odporne na niszczący wpływ przymrozków wiosennych, kiedy pędy już wypędzone, będące w fazie wzrostu wegetatywnego mają odporność mrozową na poziomie około -1,5C do -2,5C (badania odporności mrozowej młodych przyrostów na wpływ ujemnych temperatur zajmowali się badacze Chińscy) a pędom w uśpieniu niewiele robią dużo niższe temperatury . Opóźnianie rozpoczynania wegetacji wpływa również na skrócenie wpływu chłodu w połączeniu z wiosenną deszczową pogodą na rozwijające się pędy co znacząco wpływa na mniejszą ilość infekcji pierwotnych antraknozy czy bakteryjnej plamistości i na odwrót.
Mądrość ludowa uczy iż każdy kij ma dwa końce, podobnie jest i tutaj gdyż późne rozpoczynanie wegetacji prowadzi do późniejszego dojrzewania owoców i późniejszego kończenia wegetacji, a sezon wegetacyjny mamy niezbyt długi i wiele późno pędzących odmian nie zdąży dojrzeć, czyli nie zdoła wytworzyć odpowiedniej, typowej dla odmiany jakości owocu, jeżeli próbujemy je wykorzystać w rejonie o zbyt krótkim sezonie wegetacyjnym. W czasie moich rozmów z sadownikami orzecha włoskiego słyszałem niejednokrotnie iż wycięli drzewa o bardzo późnej wegetacji, gdyż dojrzewanie owoców w połowie października było dla nich zbyt uciążliwe Ponadto opóźniona wegetacja jest skorelowana z późnym drewnieniem pędów co skutkować może szkodami od przymrozków jesiennych i większymi szkodami mrozowymi w trakcie zimy. Bardzo dobrze jest to przebadane na przykładzie rodzimej populacji buka (Fagus sylwaticus) W wielu rejonach kraju mamy bardzo krótki sezon wegetacyjny, na przykład wyższe partie pogórza, i rejony północno wschodniej polski - średnia długość sezonu wegetacyjnego w Polsce. W takich rejonach najlepiej zdecydować na odmiany o szybkim lub średnio puźnym rozpoczęciu wegetacji ale równocześnie szybko dojrzewające, decydując się na uprawę tylko w mikrosiedliskach o sprzyjającej topografii terenu. Niektóre odmiany jak Mars, Resovia, Jędrek, Sobuś, U01 spełniają warunek opuźnionej wegetacji i szybkiego jej kończenia co decyduje o ic przydatności. Warto kontynuować poszukiwania w rodzimej populacji orzecha, gdyż jestem przekonany iż takich form znajdziemy sporo więcej, a jak to mawia mądrość ludowa lepsze jest największym wrogiem dobrego.
Dogodna sytuacja do uprawy orzecha włoskiego jest w rejonach silnie pofałdowanych na przykład pasmo niskiego pogórza czy pasy moren polodowcowych, w takich rejonach bez trudności możemy zakładać sady orzechowe korzystając z wzniesień terenu na których ryzyko przymrozków wiosennych jest znacząco niższe.
Wśród osobników tej samej odmiany odporność na przymrozki wiosenne wzrasta wraz z wiekiem! Dzieje się tak zarówno z powodu na zwiększanie gabarytów rośliny (przymrozki wiosenne mają często charakter przymrozków przygruntowych obejmujących 2-3m miąższości powietrza, ale również na skutek większego rozciągnięcia w czasie samego procesu rozpoczynania wegetacji. Młode, dobrze zakorzenione rośliny mają bardzo wysoki współczynnik parcia korzeniowego do ilości pączków, co skutkuje ich silnym wzrostem ale i równomiernym wybijaniem pąków. W miarę wzrostu liczby rozgałęzień spada długość przyrostów ale i sam proces rozpoczynania wegetacji rozciąga się w czasie co wspiera ochronę przed skutkami przymrozków wiosennych.
Terminy:
Na podstawie poczynionych przez nas obserwacji i danych literaturowych stwierdzić można iż występuje różnica czasowa między genotypami rozpoczynającymi wegetację jako pierwsze a tymi rozpoczynającymi jako ostatnie do 1 miesiąca. Publikacje serbskie donoszą iż rozciągnięcie w czasie pomiędzy genotypami o najwcześniejszym a najpóźniejszym rozpoczęciu wegetacji wynosi aż 2 miesiące.
W naszych warunkach klimatycznych pierwsze pędzenia obserwujemy są od końca marca, w połowie kwietnia a ostatnie na przełomie maja i czerwca. Dane kalendażowe mają tu jednak znaczenie jedynie orientacyjne, gdyż te same odmiany (typy) będą mieć przesunięcia po 2 tygodnie w zależności od rozkładu temperatur wiosennych.
Niestety trudno jest znaleźć osobniki drzew które byłyby późno pędzące i miały dobrą jakość orzechów w tym samym osobniku, nie wspominając tym bardziej o innych cechach pożądanych przez rynek konsumentów jak odpowiedni kolor ziarna czy plenność wyrażana typem owocowania. Ufam jednak iż na skutek coraz szerszego zainteresowania orzechami włoskimi w naszym kraju, osobniki o bardzo późnej wegetacji będą coraz częściej selekcjonowane, bądź, drogą doświadczeń polowych zbadamy, które odmiany z innych rejonów uprawy będą dawały u nas satysfakcjonujące wyniki uprawowe.
Terminy przymrozków wiosennych a początek wegetacji odmian wartych polecania do uprawy.
Największe zagrożenie przymrozkami wiosennymi notujemy około 5-15 maja należałoby więc wyselekcjonować lub wyhodować genotypy, które rozpoczynałyby wegetację po tym terminie. Niestety osobniki o późnej wegetacji są w rodzimych populacjach niezbyt częste oraz najczęściej zdradzają skutki howu wsobnego w postaci niskiej odpornośći na horoby.
titleseo:
orzech włoski, fenologia wiosenna
« Typ owocowania
-
Kwitnienie i zapylanie »
