Obok jakości owoców i fenologi - najważniejsza cecha odmian.
Nazewnictwo pączków na dojrzałym pędzie orzecha włoskiego (na podstawie prac Pani Anity Solar) :
Pączek terminalny – pąk na wierzchołku przyrostu 1-rocznego, zwykle największy. W zasadzie u wszystkich odmian orzecha włoskiego znajdują się w nim zawiązki kwiatów.
Pąk subterminalny, pod wierzchołkowy: 2gi pąk, rozwijający się za pąkiem wierzchołkowym
Pąki boczne, lateralne: znajdują się po obwodzie pędów.
Pączek wtórnie lateralny:
jest to termin ukuty przeze mnie na podstawie obserwacji i rozmyślań na temat typów owocowania orzecha włoskiego. Jest to pąk o specyficznych właściwościach i wyglądzie a pąki tego typu powstają prawie zawsze gdy mamy 2 lub więcej pędzenia czyli u większości odmian w młodym wieku. Pąkiem wtórnie lateralnym opisywał będę pąk który znajdował się na pozycji subterminalnej po zakończeniu pierwszego i kolejnych pędzeń. Jako pąk, który przez długi czas miał dostęp do większej ilości światła i hormonów dzięki czemu jest zdecydowanie większy, często ma wykształcony w sobie kwiatostan żeński, nawet u typów z terminalnym typem owocowania. Pączków takich jest na długopędach zwykle 1- 3. Liczba tego typu pąków jest ściśle zależna od ilości pędzeń, czyli ile razy pędy przyrastały na długość w danym roku. Jeżeli mamy zamiar skrócić długopęd, w terminie spoczynku roślin, to warto ciąć za pąkiem o charakterze wtórnie lateralnym, gdyż zostawia to szansę na uzyskanie owoców ze skróconego w ten sposób pędu nawet u odmian o terminlnym typie owocowania.
Orzech włoski ma 2 zasadnicze typy owocowania:
-terminalny (Apical fruiting)
- lateralny (Spur fruiting, lateral fruiting)
- formę pośrednią - (semilateral fruiting)
Typ owocowania warunkowany jest, podobnie jak parametry owoców, głównie genetycznie, modyfikowany środowiskowo oraz poprzez obciążenie plonem. Cechy powiązane z plennością są silnie rozszczepialne w procesie rozwoju generatywnego, dla tego w sadownictwie od stuleci korzysta się z form wegetatywnych czyli uzyskiwanych w procesie:
-szczepienia
-sadzonkowania
-ukorzeniania poprzez odkłady i inne.
Zasadnicze typy owocowania w obrębie gatunku orzech włoski:
Typ owocowania terminalny (apical fruiting, terminal fruiting)
Kwiatostany żeńskie występują głównie w pączkach wierzchołkowych, na czubku ubiegłorocznych przyrostów. Odmiany o tym typie owocowania tworzą w procesie wzrostu mniejszą liczbę rozgałęzień, co ma prawdopodobnie związek z wyższym stężeniem auksyn, a same rozgałęzienia, które wychodzą z pąków bocznych mają najczęściej charakter wegetatywny, bez zawiązków na owoce, gdyż najczęściej nie posiadają zawiązków kwiatów żeńskich.
Skutki dla uprawy:
Odmiany o wierzchołkowym typie owocowania stosunkowo późno zaczynają owocowanie, około 3-8 roku po zaszczepieniu zaczynają zawiązywać pojedyncze orzechy. Korony u odmian z tym typem owocowania są w niewielkim stopniu obciążone wytwarzaniem owoców, więc owoce mają dosyć wyrównaną jakość w kolejnych latach. Z biegiem lat i rozrastaniem się drzew rozmiar owoców i ich jakość zmienia się w niewielkim stopniu. Przez pierwsze 10 – 20 lat odmiany tego typu owocują z stosunkowo niewielką intensywnością. Nadają się do nasadzeń 10/10m i rzadziej, poza odmianami o bardzo powolnym wzroście np. Rita, U02. Plony w przeliczeniu na Ha powierzchni produkcyjnej osiągają pułap 1 – 2 T/Ha/rok z dojrzałego sadu.
Poważnymi zaletami genotypów terminalnych jest ich stosunkowo wysoka odporność na choroby.
Przykłady odmian o dominującym typie owocowania wierzchołkowym: Mars, Seifendorfer, Jędrek, Kazik, U02, U04, i wiele innych.
Czy odmiany o dominującym typie owocowania terminalnym owocują z pączków bocznych?
Odmiany tego typu zaczynają zawiązywać pewną ilość kwiatów w pączkach bocznych po około 15 do 20 roku życia drzew i ten właśnie proces prowadzi do wyraźnego zwiększenia ich potencjału rozrodzego wraz z wiekiem. Intensywne owocowanie typów terminalnych odbywa się raz na 4-8 lat. Zawsze ma to związek z układem warunków pogodowych w roku poprzedzającym owocowanie. Dla przykładu obfite owocowanie drzew orzechowych na południu polski miało miejsce w 2012r i w 2018r.
Typ owocowania lateralny, boczny. Nazywane są również odmianami wcześnie owocującymi.
Najważniejszą cechą tych odmian jest wytwarzanie pączków kwiatostanowych żeńskich wzdłuż długopędów. Prowadzi to do silnego zagęszczenia korony plonem już w młodocianej fazie wzrostu drzewek. Najcenniejsze spośród odmian lateralnych są w stanie wydawać po kilka orzechów już od drugiego – trzeciego roku po zaszczepieniu. Ich ogromną zaletą jest to iż są w stanie wydawać wysokie plony w młodym wieku, nadają się do uprawy intensywnej i do intensywnego formowania koron.
Poniżej przykład zachowania odmiany lateralnie owocującej w drugim roku po zaszczepieniu
W warunkach klimatycznych południowej Europy 4-6T/Ha/rok nawet z 6 letniej w gęstej więźbie wysadzanej plantacji czyli 5/6m a czasem nieco gęściej. W warunkach klimatów chłodniejszych plenność tego typu odmian powinna osiągać pułapy plonowania 3-4T/Ha/rok, aczkolwiek osobiście nie odnotowałem na żadnym drzewie plonu przeliczeniowego wyższego anieżeli 3 T/Ha, suchych orzechów w skorupie, i jest to poziom plonu osiągany na genotypie bardzo wolno rosnącym, z dużym udziałem kwiatów żeńskich w pączkach bocznych. Widok na to drzewo porównawcze w fazie pełnego plonu można obejżeć klikając w link.
Młode szczepione rośliny owocują od 2-giego roku po zaszczepieniu i ich plenność z roku na rok szybko narasta. Jak to jednak w życiu bywa „każdy kij ma dwa końce” i tak samo jest i tutaj. Odmiany o typie owocowania lateralnego mają drzewka mocno obciążone plonem, dlatego, na skutek obciążenia energetycznego, rosną powoli a same owoce mają dosyć mocno zmienne parametry techniczne pomiędzy poszczególnymi latami. Starsze drzewa czyli ponad 15-20 lat należy poddawać cięciom uszczuplającym korony, w innym wypadku owoc mocno drobnieje i na skutek tego będzie również spadał udział jądra w masie plonu. Korony drzew owocujących lateralnie muszą być skrupulatnie formowane, gdyż w innym przypadku ulegać mogą dość poważnym wyłomom.
Większość genotypów o bocznym typie owocowania wykształca się w warunkach klimatów gorących, choć muszę stwierdzić iż nawet w naszych warunkach klimatycznych znajduję siewki z tym, wysoce pożądanym typem owocowania!. Spośród tego typu selekcji udostępniam puki co szczepione rośliny z selekcji Klon alfa ale genotypów tego typu znajduję coraz więcej a jestem pewien iż inni również dołożą starań w tym kierunku więc jestem dobrej myśli.
Obecnie znane odmiany tego typu powstały jako owoc długotrwałych (kilku pokoleniowych) prac hodowców. Najbardziej znane odmiany tego typu to: Chandler, Pedro, Lara pieral, Fernor i wiele innych. Wszystko są to odmiany do uprawy w gąrących warunkach klimatycznych jak rejon śródziemnomorski, Turcja czy największe na świece zagłębie w dolinie Kalifornijskiej.
Odmiany o lateralnym typie owocowania są zwykle znacząco bardziej podatne na bakteryjną zgorzel orzecha i najczęściej mają istotnie niższą odporność na mrozy zimowe. Tolerancja na zimno w przypadku większości odmian lateralnych osiąga poziom -18 -22 (-25)C.
Odmiany z dużym udziałem kwiatów żeńskich w pąkach bocznych dostępne w kraju to Broadview, Young, Koszycki, Lake, Godyń z moich selekcji Klon alfa i Perłowy i kilka odmian które wdrażam do produkcji, wszystko są to jednak odmiany w pośrednim typie owocowania.
Typ owocowania pośredni
Jako przykład podaję zdjęcie dojrzałego drzewa owocującej odmiany Resovia. Wiek drzewa między 20 a 30 lat.
Kwiatostany żeńskie powstają w pączkach wierzchołkowych i części pączków znajdujących się w końcowej części długopędów. Odmiany tego typu wcześnie wchodzą w plonowanie, są w stanie owocować regularnie i jakość ich plonu jest stosunkowo wyrównana. Stosując tego typu odmiany nie musimy najczęściej uszczuplać koron, albo czynimy to rzadko, pozostają nam tylko ciecia formujące. Wysokość plonu osiąga pułap pośredni między typami wierzchołkowymi a lateralnymi.
Poniższa fotografia przedstawia różnice w gęstości ulistnienia korony wśród typów o różnym typie owocowania. Wraz z wzrostem potencjału rozrodczego gęstość ulistnienia wzrasta.
Genotypy o zwiększonym udziale kwiatów żeńskich w pączkach bocznych mają jeszcze ciekawą cechę drugiego kwitnienia, które miewa miejsce pod koniec maja i początek czerwca obserwować je można na sadzonkach oraz na starszych drzewach.
Poniżej drugie kwitnienie na przykładzie Klonu alfa:
Oraz wytważanie kwiatostanów obupłciowych (hermaphrodite flowering), które występóje również w terminie koniec maja początek czerwca. Najczęściej obserwuję ten fenomen na odmianie Minimultiflora 14, ale również Resovia, Godyń, Klon alfa i niektóre inne.
Kwiatostan obupłciowy na przykładzie odmiany Godyń:
Obydwa wyżej wymienione fenomeny mogą doprowadzić do wytworzenia owoców aczkolwiek na dostępnych mi odmianach obserwuję to rzadko.
Owocowanie lateralne pomaga chronić przed zgubnymi skutkami przymrozków wiosennych, co zaobserwowałem w 2017r wśród rodzimych nasadzeń, jako dowód proszę obejrzeć poniższe zdjęcia i filmik z rodzinnego sadu.
Aczkolwiek należy pamiętać iż obserwacje te dotyczą drzew minimum kilkunastoletnich, gdy zaczyna się proces wybijania tylko części pączków, na skutek spadku parcia korzeniowego w stosunku do dużej ilości pędów i pączków na nich zawiązanych.
Regularność owocowania
W praktyce mamy do czynienia z typami:
- owocującymi corocznie, regularnie (annual fruiting cultivars) na przykład: Resovia, Broadview, Jędrek, Perłowy, WL i wiele innych. W sadownictwie liczy się powtażalność i regularność i lepiej mieć odmianę która rokrocznie owocuje w stopniu umiarkowanie silnym anieżeli taką która owocuje bardzo intensywnie ale w sposób silnie naprzemienny.
- odmianami owocującymi naprzemiennie ( alternately fruiting cultivars) na przykład nasze drzewo nr 67, typ wielkoowocowy - Bronek, typ pod obserwacją - H2 i inne. Typy o naprzemiennym owocowaniu są selekcjami o niskiej użyteczności w sadownictwie. Niestety wiele z pośród rodzimych siewek jest obarczonych ta niekorzystną cechą. W wielu nowoczesnych programach selekcji typy owocujące naprzemiennie są usuwane z kolekcji w pierwszej kolejności.
Regularność owocowania jest bardzo istotną cechą - oznaczamy ją w procesie testowania i niestety trwa to długo - obserwacje dające mi bezpieczną opinię są osiągalne po minimum 8latch obserwacji, zakłady hodowli za bezpieczny okres uważają obserwacje 15letnie. Osobiście korzystam zarówno z danych literaturowych, informacji z powierzchni porównawczych, oraz na podstawie wieloletniej obserwacji drzew matecznych. Dane z 3-4 lat obserwacji drzew matecznych uważam za miarodajne. Jednoroczna obserwacja drzew matecznych daje często podstawy do mylnych wniosków zarówno co do typu owocowania jak i jego regularności.
Informacja o regularności owocowania bądź jej braku staram się podawać w opisie odmiany.
« Startowa
-
Terminy rozpoczynania wegetacji »
